عرضه اولیه یا پیش فروش چیست؟ (ICO – IDO – IEO)

عرضه اولیه توکن در صرافی غیرمتمرکز یا Initial Dex Offering چیست؟ IDO با ICO و IEO چه تفاوتی دارد؟ چطور عرضه اولیه ارز دیجیتال بخریم؟ آیا کاربران ایرانی می‌توانند در عرضه اولیه DeFi شرکت کنند؟ در این مقاله با روش نوین تامین سرمایه در بازار رمز ارزها آشنا می‌شویم.

عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (IDO) چیست؟

به اولین توزیع یا فروش عمومی توکن یا کوین یک پروژه، عرضه اولیه می‌گویند. این کار به هدف تامین سرمایه مورد نیاز برای توسعه شبکه و یا توزیع توکن آن بین عموم مردم و گسترش جامعه پروژه انجام می‌شود. تمامی پروژه‌ها برای توسعه شبکه خود، به منابع مالی نیاز دارند؛ گسترش همکاری‌ها، لیست شدن در صرافی‌های متمرکز، جذب نیروهای متخصص برای گسترش تیم پروژه، برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی، برگزاری Bug bounty و ارزیابی کدهای پروژه به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی از جمله هزینه‌های مورد نیاز برای راه‌اندازی یک پروژه در حوزه رمزارزهاست. عموما پروژه‌ها بخشی از این هزینه‌ها را از محل فروش توکن پروژه در میان عموم مردم تامین می‌کنند. اکنون با هدف عرضه اولیه آشنا شدیم. عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز یا IDO یکی از روش‌های تامین سرمایه در حوزه رمز ارزهاست. در بخش بعد تاریخچه انواع روش‌های عرضه اولیه در حوزه ارزهای دیجیتال را مطرح می‌کنیم.

انواع روش‌های تامین سرمایه در حوزه رمز ارزها

• ICO

عرضه اولیه کوین یا توکن در حوزه رمز ارزها به صورت جدی از سال ۲۰۱۷ آغاز شد. ICO یا Initial Coin Offering  اولین روشی بود که مورد اقبال عمومی قرار گرفت. احتمالا جمله حباب ICOها در سال ۲۰۱۷ را شنیده‌اید؛ در سال ۲۰۱۷ سیلی از پروژه‌های مختلف توکن خود را به روش ICO در میان مردم عرضه می‌کردند. مردم نیز بدون اطلاع از هدف و ماهیت پروژه‌ها، در عمده مواقع به دام کلاهبرداران افتاده و در نهایت صاحب انبوهی از توکن‌های بی ارزش شدند. در روش ICO، هر پروژه به صورت مستقیم اقدام به فروش توکن‌های خود می‌کرد. اطلاع رسانی در مورد زمان عرضه و قیمت خرید توکن در سایت، کانال تلگرام یا حساب توییتری پروژه‌ها انجام می‌شد. در زمان مقرر، مردم می‌توانستند با ارسال رمز ارز مشخصی، که عموما اتر بود، به آدرس قرارداد هوشمند پروژه، توکن آن را دریافت کنند. از مثال‌های موفق ICO می‌توان به EOS اشاره کرد. این ارز در سال ۲۰۱۷ عرضه اولیه شد و در دو هفته تقریبا ۴ میلیارد دلار از محل فروش توکن خود بدست آورد  که عدد قابل توجهی است.

اما در روش ICO هیچ نظارتی و ضمانتی وجود نداشت. هر پروژه به راحتی و با برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی گسترده، میلیون‌ها دلار جذب سرمایه داشت که بسیاری از آن‌ها واقعا ارزشی نداشتند و تنها به هدف سوءاستفاده از هیجان بوجود آمده در بازار، سرمایه مردم را گرفته و توکنی بی ارزش به آن‌ها تحویل می‌دادند. رفته رفته و با آغاز زمستان بازار و ریزش قیمت بیت کوین، این روش کارایی خود را از دست داد. جامعه کریپتو، روش دیگری را برای تامین سرمایه پروژه‌ها معرفی کرد که آن IEO بود.

• IEO

IEO یا عرضه اولیه در صرافی‌های متمرکز همانطور که از اسم آن مشخص است، به فرآیند توزیع و فروش توکن به واسطه صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال می‌گویند. در IEO، صرافی‌ها مسئول انتشار توکن بودند و همین نکته مانعی برای پروژه‌های کلاهبرداری بود. در این روش، صرافی به منظور حفظ اعتبار خود، پروژه را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورت تایید، توکن آن را در صرافی خود عرضه اولیه می‌کند. بسیاری از صرافی‌ها پلتفرم IEO خود را راه‌اندازی کردند برای مثال سرویس لانچ‌پد صرافی بایننس، هوبی پرایم در صرافی Huobi، کوکوین اسپات‌لاین در صرافی کوکوین از جلمه پلتفرم‌های موفق در زمینه IEO هستند. از جمله نمونه‌های موفق IEO نیز می‌توان به توکن Matic اشاره کرد. این توکن در سال ۲۰۱۹ و در صرافی بایننس به صورت IEO عرضه اولیه شد. در این عرضه اولیه ۱۹ درصد از کل توکن‌های متیک در صرافی بایننس و به افرادی که در این صرافی BNB هولد کرده بودند، عرضه شد. قیمت این توکن در زمان عرضه اولیه ۰.۰۰۲ دلار بود؛ قیمت Matic در زمان نگارش این مقاله ۱.۳۱ دلار است ( نزدیک به ۷۰۰ برابر در دو سال). روش IEO همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• IDO

با گسترش حوزه دیفای در دو سال اخیر، شاهد ظهور روش دیگری برای تامین سرمایه و عرضه اولیه در حوزه ارزهای دیجیتال هستیم؛ IDO یا عرضه اولیه در صرافی‌های غیرمتمرکز. این روش، از نظر ساختاری بسیار مشابه IEO است با این تفاوت که به جای عرضه توکن در یک صرافی متمرکز، این توکن در یک صرافی غیرمتمرکز عرضه اولیه خواهد شد. به همین دلیل به این روش Initial DEX Offering می‌گویند. در ادامه این مقاله، به صورت کامل عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز که گاهی به آن عرضه اولیه دیفای نیز گفته می‌شود را معرفی و نحوه شرکت در آن را آموزش خواهیم داد.

آیا شرکت در IDOها نیاز به احراز هویت دارد؟

تقریبا تمام پروژه‌هایی که قصد دارند توکن خود را به روش IDO منتشر کنند، از قبل شرایطی را تعیین کرده و واجدین شرایط را در لیستی موسوم به وایت‌لیست (Whitelist) معرفی می‌کنند. از جمله شرایط قرارگیری در این وایت لیست، احراز هویت است. البته برخی از پروژه‌ها چنین الزامی نداشته و برنامه‌ای برای احراز هویت خریداران توکن خود ندارند. در نتیجه جواب واحدی برای این سوال وجود ندارد؛ برای شرکت در عرضه اولیه برخی از پروژه‌ها احراز هویت اجباری است و برای برخی اینطور نیست.

اما پلتفرم‌های IDO محدودیت دیگری دارند که این مورد تقریبا در تمامی آن‌ها وجود دارد. شما برای شرکت در IDO، باید توکن آن پلتفرم را خریداری کنید. بخش قابل توجهی از توکن جدید، در استخری که با توکن پلتفرم IDO جفت ارز شده، عرضه می‌شود. برای مثال، اگر توکن X بخواهد در پلتفرم پولکاستارتر عرضه اولیه شود، دو استخر X/POLS و X/ETH برای آن ایجاد خواهد شد و بخش قابل توجهی از توکن X به مشارکت کنندگان در استخر POLS اهدا می‌شود. در نتیجه برای مشارکت در بسیاری از IDOها شما باید هولدر توکن ارائه دهنده آن IDO باشید.

مزایا و معایب IDO چیست؟

در این بخش مزایا و معایب روش IDO را عنوان می‌کنیم. به هر حال تمامی روش‌های عرضه اولیه، محاسن و معایبی دارند و IDO آخرین روش برای عرضه اولیه توکن‌ها در حوزه رمز ارزها نیست.

• کارمزد عرضه اولیه در صرافی‌های غیرمتمرکز عمدتا پایین‌تر از صرافی‌های متمرکز است.

• توکن‌ها آزادانه می‌توانند در صرافی‌های مختلف لیست شده و محدودیتی از این جهت برای آن‌ها وجود ندارد.

• توکن‌های برای لیست شدن در دکس‌های ارائه دهنده IDO نیازی به دریافت مجوز از نهادی ندارند.

• در این روش، ایجاد استخرهای نقدینگی بسیار راحت‌تر است. چون عملا همزمان با خریداری توکن، استخرهای جفت ارز آن نیز ایجاد خواهد شد.

• افراد آزادانه و صرفا با داشتن یک کیف پول ارز دیجیتال می‌توانند در عرضه اولیه‌ها شرکت کنند.

• هیچ مکانیزمی برای نظارت بر پروژه‌ها نیست و همانند ICOها احتمال کلاهبرداری بودن پروژه‌ها وجود دارد.

• برای پروژه‌هایی که قصد فروش توکن خود را دارند، این روش جذب سرمایه کمتری در مقایسه با IEO دارد.

• دستکاری قیمت توکن‌ها در این روش بسیار محتمل است. در روش IEO عمق بازار بسیار افزایش یافته و به راحتی نمی‌توان قیمت آن را دستکاری کرد.

• وجود وایت لیست و نیاز به احراز هویت، حریم خصوصی افراد را زیر سوال برده و در طرف مقابل، جامعه هدف پروژه‌ها را محدودتر خواهد کرد.

پرسش و پاسخ

• IDO‌ مخفف چیست؟

IDO مخفف Initial Dex Offering و به معنی عرضه اولیه توکن در صرافی‌های غیرمتمرکز است.

• آیا ایرانی‌ها می‌توانند در IDOها شرکت کنند؟

شرکت در بسیاری از IDOها نیاز به احراز هویت داشته و از این نظر ما ایرانیان انتخاب زیادی نداریم.

• آیا شرکت در IDOها توصیه می‌شود؟

تعداد توکن‌هایی که به روش IDO عرضه اولیه می‌شوند بسیار زیاد است. این پروژه‌ها عموما سودآوری بسیار بالایی دارند و با هدف خرید در IDO و فروش بلافاصله پس از لیست شدن در صرافی، توجیه اقتصادی دارند. با این حال، تمام توکن‌ها بازگشت سرمایه بالا نداشته و ممکن است در برخی از توکن‌ها، حتی زیان کنید. همچنین باید مراقب پروژه‌های کلاهبرداری باشید. با توجه به این نکات، شرکت در IDOها راه خوبی برای کسب درآمد از این بازار است.

سخن پایانی

عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز یا Initial DEX Offering یکی از جدیدترین روش‌های تامین سرمایه برای پروژه‌های حوزه دیفای و صنعت ارزهای دیجیتال است. هرچند بسیاری از توکن‌هایی که به این روش عرضه شده‌اند، سودآوری بسیار بالایی داشتند با این حال، همواره مراقب کلاهبرداری‌ها و پروژه‌هایی که صرفا به هدف سوء استفاده از هیجان ایجاد شده در بازار توکن‌های خود را میان مردم عرضه می‌کنند، باشید.